ေဆြးေႏြးခန္း (၁၂၇)
ေမး - လူထုလႈပ္ရွားမႈကို တန္ျပန္ႏွိမ္နင္းတဲ့ နည္းလမ္းမ်ားနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး အခုခင္ဗ်ား ရွင္းျပသြားတဲ့ အခ်က္အလက္ေလးေတြက ကၽြန္ေတာ္တို႔ အတြက္ ေတာ္ေတာ္အသံုးဝင္တယ္ဗ်ာ။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ အေနနဲ႔ ဒီလို အသံုးဝင္တဲ့ အခ်က္အလက္ေတြမ်ားမ်ား လိုအပ္တယ္ဗ်။ ကဲ အခုဆက္ၿပီး နအဖ အရာရွိမ်ား အေနနဲ႔ စစ္ခံုရံုးတို႔၊ ႏိုင္ငံတကာ စစ္ခံုရံုးတို႔ကို ေၾကာက္ရတာနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး နဲနဲေလး ေဆြးေႏြးလိုတယ္ဗ်။ နအဖ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေတြဟာ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ စစ္ခံုရံုးတို႔ ဘာတို႔ကို တကယ္ပဲ ေၾကာက္သလား ဒါမွမဟုတ္ သူတို႔အေပၚမွာ fair play လို႔ေခၚတဲ့ ရိုးရိုးသာမာန္ အတိုက္အခံလုပ္တာကိုပဲ လိုခ်င္လို႔ အတင္းကာကြယ္ေနတာလား ဆိုတာ သိခ်င္တယ္ဗ်ာ။
ေျဖ - အလြန္တရာမွ ရွင္းလင္းၿပီး ျမင္သာတဲ့ အခ်က္ပဲလို႔ ကၽြန္ေတာ္ ေျပာမယ္ဗ်ာ။ နအဖ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေတြမွာ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာတရားရံုးတို႔ စစ္ခံုရံုးတို႔ အေၾကာင္းသိပ္နားလည္ၿပီး ေၾကာက္ရမဲ့လူဆိုတာ မရွိဘူးဗ်။ ဒါေတြဟာ ဗိုလ္သန္းေရႊရဲ႕ စနက္ေတြသာျဖစ္တယ္။ မင္းတို႔ကို စစ္ခံုရံုးပို႔ရင္ဘာျဖစ္မယ္ ညာျဖစ္မယ္နဲ႔ ေျခာက္ၿပီးထားတဲ့ အတြက္ နအဖဗိုလ္ခ်ဳပ္ေတြဟာ စစ္ခံုရံုးအသံၾကားရင္ ဖ်ားေနရတဲ့ ဘဝကို ေရာက္ေနၾကတာပဲျဖစ္တယ္။ တကယ္ေျပာရမယ္ဆိုရင္လဲ ဗိုလ္သန္းေရႊဟာ ဒီလို ဥပေဒမဲ့ လုပ္ရပ္ေတြကို က်ဴးလြန္ဖို႔ ကန္လန္႔ကာေနာက္ကေန အမိန္႔ေပးေစခိုင္းေနတာေတာင္မွ တာဝန္ယူရဲတဲ့ သတၱိမရွိပဲ အေကာင္အထည္ေဖာ္ေဆာင္ရြက္တဲ့ နအဖ ဗိုလ္ခ်ဳပ္မ်ားကိုသာ လူပံုအလယ္မွာ ရာဇဝတ္ေကာင္မ်ားအသြင္ ဖန္တီးေနတာကို ၾကည့္ျခင္းအားျဖင့္ သူဟာ သူ႔ရဲ႕ႀကီးမားတဲ့ ရာဇဝတ္မႈေတြကို ေဖးမေပးမဲ့ လူမိုက္မ်ားေမြးလိုတဲ့ စိတ္ရွိတာကို ေတြ႕ရတယ္။ အဲဒီလိုလူမိုက္ေမြးတဲ့ အလုပ္မ်ိဳးလုပ္မွလဲ သူ႕ကိုယ္သူကာကြယ္ႏိုင္မွာမို႔ မာဖီးယားရုပ္ရွင္ကားမ်ားထဲကလို မိုက္ရဲရိုက္ရဲ ဥပေဒမဲ့လုပ္ရပ္ကို ရဲရဲတင္းလုပ္ေအာင္ ေအာက္က ဗိုလ္ခ်ုဳပ္ေတြကို ေျမာက္ေပးတာပဲဗ်။ ေနာက္ၿပီး စစ္ခံုရံုးတို႔ ဘာတို႔ကို ေၾကာက္ေအာင္ ေျခာက္ထားတာလဲ ကနဦး အစက ဗိုလ္သန္းေရႊကလို႔ ေျပာရမွာပါပဲ။ ဒီလို လုပ္ထားျခင္းျဖင့္ ေတြ႕ဆံုေဆြးေႏြးေရးတို႔၊ ဒီမိုကေရစီထြန္းကားေရးတို႔မွာ နအဖဗိုလ္ခ်ဳပ္မ်ား စိတ္မလည္လာေစေရး အတြက္ပဲျဖစ္တယ္ဗ်။ ေအာက္မွာရွိတဲ့ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေတြကိုေတာ့ စစ္ခံုရံုး အပို႔ခံရမဲ့ ဥပေဒမဲ့ လုပ္ရပ္ေတြကို ထပ္ခါထပ္ခါက်ဴးလြန္ေစၿပီး ကိုယ္ကိုတိုင္ကေတာ့ ဂရုဏာတရားႀကီးမားေလဟန္ မီဒီယာေတြမွာ သတင္းလႊင့္ေစတာကို ၾကည့္ျခင္းအားျဖင့္ နအဖဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီးမ်ား အေနနဲ႔ ဗိုလ္သန္းေရႊ သရုပ္ကို မွန္ကန္စြာ သေဘာေပါက္သင့္တာ ၾကာၿပီခင္ဗ်။ တကယ္တမ္းက အတြင္းထဲမွာ ျဖစ္ေနတာက ဗိုလ္သန္းေရႊဟာ သူ႕ကိုယ္သူ ေခါင္းကိုင္ဆရာႀကီး (godfather) လိုျပဳက်င့္ေနတာ။
ေမး - ဒါျဖင့္ စစ္ခံုရံုးတို႔ဘာတို႔ဟာ နအဖဗိုလ္ခ်ဳပ္မ်ားကို ၿခိမ္းေျခာက္ႏိုင္တဲ့ အရာတခုလို ဆိုလိုတာေပါ့။
ေျဖ - ကၽြန္ေတာ္အေနနဲ႔ကေတာ့ ဒီဟာေတြကို ေခတၱခဏ ေမ့ထားရင္ေကာင္းမယ္လို႔ ထင္တယ္။ ဒီမိုကေရစီအေရးလႈပ္ရွားမႈမွာ ဒီဟာက ဘာမွအေထာက္အကူ ျဖစ္ေစမွာ မဟုတ္ဖူးဗ်။ ဥပေဒအရ က်ဴးလြန္ထားတဲ့ ျပစ္မႈေတြကို လက္ငင္းကာလမွာ ရင္ဆိုင္ေနတာေတြကိုပဲ အာရံုစိုက္ရင္ေကာင္းမယ္လို႔ ကၽြန္ေတာ္ထင္တယ္။ အတင္းအဓမၼ လုပ္အားေပးေစခိုင္းတာ (Forced labor)တို႔၊ အရြယ္မေရာက္ေသးတဲ့ လူမမယ္ ကေလးေတြကို စစ္ထဲမွာ အဓမၼ လိုက္ေစတာ (child soldier)တို႔မွာ ပဲ ဥပေဒေၾကာင္းအရ နအဖကို ရင္ဆိုင္သင့္တယ္ဗ်။ ဒီဟာကို က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ ျဖစ္လာေအာင္ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ အသင္းအဖြဲ႕မ်ားနဲ႔ ဒီမိုကေရစီေရးရာ လႈပ္ရွားသူတိုင္းက ေထာက္ပံကူညီ အားေပးဖို႔ အထူးလိုအပ္တယ္ဗ်။ စစ္ခံုရံုးတို႔ ဘာတို႔ ဆိုတဲ့ၿခိမ္းေျခာက္မႈမ်ိဳးကေတာ့ နအဖ ဗိုလ္ခ်ဳပ္မ်ားကို ေနာက္ထပ္စစ္ရာဇဝတ္မႈေတြ ပိုမိုက်ဴးလြန္မလာေအာင္ တားဆီးဖို႔၊ ဗိုလ္သန္းေရႊရဲ႕ မိုက္သထက္မိုက္တဲ့ မိုက္ဇာတ္ထဲမွာ ဆက္မက, ဖို႔အတြက္ စိတ္ဓာတ္ဆိုင္ရာ စစ္ဆင္ေရးလက္နက္တခု ေလာက္ပဲ သေဘာထားဖို႔ေကာင္းတယ္လို႔ ကၽြန္ေတာ္ျမင္တယ္။
ေမး - သာမာန္ရိုးရိုး ရာဇဝတ္မႈက်ဴးလြန္တာေတြ၊ လူအခြင့္အေရးခ်ိဳးေဖာက္ခံရတာေတြနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ဥပေဒေၾကာင္းအရ နအဖကို ရင္ဆိုင္ေနတာေလးေတြက နအဖကို စိတ္အေႏွာင့္အယွက္ျဖစ္ေစတာက လြဲၿပီး ဒီထက္ထိေရာက္လာေအာင္ လုပ္ႏိုင္ပါ့မလား။
ေျဖ - ခင္ဗ်ားက ဇြတ္အတင္း ဆက္ေမးေနေတာ့လဲ က်ဳပ္ကေျဖရေတာ့မွာေပါ့ေလ။ လူ႕အခြင့္အေရးခ်ိဳးေဖာက္ခံရတာေတြ၊ နအဖရဲ႕ ဥပေဒမဲ့ လုပ္ရပ္ေတြေၾကာင့္ ထိခိုက္ရတာေတြ (အတင္းအဓမၼ ေနရာေရႊ႕ခိုင္းၿပီး ထိုက္သင့္တဲ့ ေလွ်ာ္ေၾကးမရတာတို႔၊ အဓမၼလယ္ေျမသိမ္းခံရတာ၊ ျပည္သူလူထုရဲ႕ အသက္အိုးအိမ္စည္းစိမ္ေတြကို ၿခိမ္းေျခာက္တာ ရန္ျပဳတာ (မီးရွိဳ႕တာမ်ိဳးေတြလဲပါတာေပါ့ဗ်ာ)၊ အဲဒါေတြကို ဥပေဒေၾကာင္း အရ နအဖကို ရင္ဆိုင္ဖို႔ ခိုင္မာၿပီး ေတာင့္တင္းတဲ့ ေက်ာေထာက္ေနာက္ခံ အဖြဲ႕ ျပည္သူလူထုမွာ မရွိဘူးဗ်။ အမ်ိဳးသားစည္းလံုးေရးလို႔ အခုေျပာေနတဲ့ကိစၥကလည္း ဒီလိုကိစၥမ်ိဳးမွာ ခ်က္ခ်င္း လက္ဖမိုးကေန လက္ဖဝါးျဖစ္ေအာင္ တတ္ႏိုင္မွာမဟုတ္ဖူးဆိုတာ နအဖဗိုလ္ခ်ဳပ္မ်ားနဲ႔ စီးပြားေရးအရ ပလဲနံပသင့္ေနတဲ့ အဓမၼဝါဒီ ဝိသမေလာဘသားမ်ားက သိရွိေနၾကတာေၾကာင့္ အခုဆို ႏိုင္ငံတလႊားမွာ က်ဴးလြန္မႈေတြဟာ တိတ္တိတ္ဆိုတာေတာင္မရွိေတာ့ပဲ ေျဗာင္က်က်လြန္က်ဴးေနက်တာကို ေတြ႕ရမွာေပါ့။ ဒါေပမဲ့ နအဖ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေတြ ေၾကာက္တာဟာဆိုတာေတာ့ ရွိေသးတာေပါ့ဗ်ာ။ ညီညြတ္ၿပီး အခ်ိန္ၾကာၾကာေတာင့္ခံထားႏိုင္တဲ့ လူထုအံုႂကြမႈမ်ိဳးနဲ႔၊ စစ္ခံုရံုးဆိုတာကိုေတာ့ နအဖ ဗိုလ္ခ်ဳပ္မ်ား အလြန္ေၾကာက္ၾကတာကို ကၽြန္ေတာ္က ကိုယ္တိုင္ကိုယ္က် သိထားရတယ္ဗ်။ ေနာက္ၿပီး အခုအခ်ိန္မွာ နအဖဗိုလ္ခ်ဳပ္ေတြဟာ စီးပြားေရးမွာ လက္ဝါးႀကီးအုပ္ဖို႔ ဂမူးရွဴးထိုး ႀကိဳးစားလာတာ ခင္ဗ်ားသတိထားမိမွာေပါ့။ ႏိုင္ငံေရးအရ ၂၀၁၀ ေရြးေကာက္ပြဲဟာ ေျမပံုဆြဲထားရလို႔သာ လုပ္ရတယ္ ထင္သလို အေျခအေနမေကာင္းမွန္းသိလာတဲ့အခါ ႀကံဖြံနာမည္ကို အသံုးခ်ၿပီးတမ်ိဳး၊ ေအာက္က ဗိုလ္ခ်ဳပ္မ်ား၊ ဝန္ႀကီးမ်ားကို နာမည္ခံခိုင္းၿပီးတမ်ိဳး နအဖ ထိပ္ပိုုင္းေခါင္းေဆာင္ေတြက ဓနဥစၥာကို အလံုးအရင္း သိမ္းပိုက္ဖို႔လုပ္လာတာ၊ ဒါအေၾကာင္းရွိတယ္ခင္ဗ်ား။ ႏိုင္ငံတကာရဲ႕ စီးပြားေရးပိတ္ဆို႔မႈ ဖိအားဟာ ေတာ္ေတာ့ကို ႀကီးမားလာတာ နအဖ စီးပြားေရး အသိုင္အဝိုင္း (ေတဇလို လူမ်ိဳးကစၿပီး ေအာက္လူမ်ား)မွာ က်ပ္တည္းလာတယ္ဗ်။ ဆိုလိုခ်င္တာကေတာ့ ဘိန္းစိုက္ပ်ိဳးမႈေတြကို တိုးတက္လာေအာင္လုပ္မယ္၊ ျပည္သူလူထုရဲ႕ စည္းစိမ္ဥစၥာေတြ အဓမၼ ၿခိမ္းေျခာက္ခံလာရမယ္၊ တတ္ႏိုင္ရင္ ႏ်ဴကလီးယားဒံုးပ်ံေတြ ထုပ္လုပ္တပ္ဆင္ေနပါတယ္၊ ဒီ မက္ေဆ့ ေတြကို ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္၊ အေမရိကန္အပါအဝင္ အေမာက္ႏိုင္ငံအစိုးရမ်ား၊ ဒီမိုကေရစီအင္အားစုမ်ားကို ေပးျခင္းအားျဖင့္ နအဖဟာ ဘာကို လိုခ်င္ေနတယ္ဆိုတာကို ခင္ဗ်ား ရိပ္စားမိေလာက္ေရာေပါ့။
ေမး - စီးပြားေရး ပိတ္ဆို႔မႈေတြကို ရပ္တန္႔ေစခ်င္တယ္။
ေျဖ - ဒါတင္ဘယ္ကမလဲဗ်ာ။ ဗို္လ္သန္းေရႊက စစ္တပ္ကိုေရာ ပါလီမန္ကိုေရာ အုပ္စီးထားႏိုင္မဲ့ ႏိုင္ငံအစိုးရသစ္ (အဲဒီ အစိုးရဖြဲ႕စည္းပံု အေသးစိတ္ကိုေတာ့ ကၽြန္ေတာ္စံုစမ္းေလ့လာေနဆဲပဲဗ် တိတိက်က် မေျပာႏိုင္ေသးဘူး) ကို ႏိုင္ငံတကာ အသိုင္းအဝိုင္းက လက္ခံအသိအမွတ္ျပဳဖို႔ အထိပါရည္ရြယ္တယ္ဗ်။
ေမး - ဒါေပမဲ့ ဒါေတြက ခင္ဗ်ားေျပာသလို မက္ေဆ့ျဖစ္ေနရံု႕တင္မကပဲ ျပည္သူလူထုရဲ႕ အသက္အိုးအိမ္စည္းစိမ္ကို အမွန္တကယ္ၿခိမ္းေျခာက္ေနတာၾကေတာ့ေရာ ခင္ဗ်ားဒါကို ဘယ္လိုေျပာမလဲ။
ေျဖ - ကၽြန္ေတာခင္ဗ်ားကို ေျပာၿပီးၿပီေလ ကၽြန္ေတာ္တို႔၊ ခင္ဗ်ားတို႔မွာ ဥပေဒေၾကာင္းအရ ခိုင္မာစြာ ရင္ဆိုင္ႏိုင္တဲ့ အားမရွိေသးဘူး။ နအဖက ဒါကို အခြင့္ေကာင္းယူေနတာျဖစ္တယ္။ ေနာက္ၿပီး စီးပြားေရးအရ လက္ဝါးႀကီးအုပ္ဖို႔ႀကိဳးစားတာကလဲ နအဖမွာ လႈပ္ခပ္မႈေတြရွိတယ္ ျပည္တြင္းမၿငိမ္မသက္မႈေတြ ျဖစ္လာရင္ ႏိုင္ငံရပ္ျခားမွာ ထိန္းခ်ဳပ္ခံထားရတဲ့ ထိန္းခ်ဳပ္ခံရဖို႔ အလားအလာရွိတဲ့ ပိုင္ဆိုင္မႈေတြ ရင္းစားျပန္ရဖို႔နဲ႔ တျခားေနရာတခုမွာ ဣေျႏၵရရ ေနႏိုင္ဖို႔ရည္ရြယ္ရင္းလည္းျဖစ္တယ္ဗ်။
ေမး - ခင္ဗ်ားေျပာသလို စီးပြားေရးပိတ္ဆို႔မႈေတြ ရုပ္သိမ္းဖို႔ နအဖက လိုလားတယ္။ ဒါေပမဲ့ စီးပြားေရး ပြင့္လင္းလာရင္ေကာ နအဖက ခုလို လက္ဝါးႀကီး အုပ္ဗိုလ္က်ထားမယ္ဆိုရင္ေကာ ျပည္သူလူထုက လြပ္လပ္စြာ စီးပြားရွာႏိုင္ပါ့မလား။ အဲဒါက နအဖကို ျမင္းခ်ိဳတပ္ေပးသလို ပိုအားေကာင္းလာေစႏိုင္တာေရာ မျဖစ္ႏိုင္ဘူးလား။
ေျဖ - အမ်ားႀကီး ျဖစ္လာႏိုင္စရာ အလားအလာရွိတာေပါ့ဗ်ာ။ စီးပြားေရးပိတ္ဆို႔မႈေတြ ရပ္တန္႔သြားရင္ အခုခ်ိဳေသြးထားတဲ့ နအဖနဲ႔ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းရွင္ တသိုက္အတြက္ပဲ အက်ိဳးအျမတ္ျဖစ္မဲ့ အေျခအေနမ်ိဳးဖန္တီးယူၾကမွာ ဥပေဒေဘာင္အတြင္းကေရာ အျပင္ကေရာပါေပါ့၊ ဒါေပမဲ့ ဒီလို အခိ်န္မ်ိဳးမွာ အဓိကၾကတဲ့၊ ျပည္သူလူထုကို အက်ိဳးျပဳေစမဲ့ ႏိုင္ငံျခားရင္းႏွီးျမဳပ္ႏွံမႈတို႔ စင္ကာပူတို႔၊ ထိုင္းႏိုင္ငံတို႔မွာလို႔ ရႏိုင္မွာမဟုတ္ဖူး။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ ႏိုင္ငံေရးတည္ၿငိမ္မႈ၊ ရာဇဝတ္မႈနဲ႔ ခ်စားမႈကင္းစင္တဲ့ စီးပြားေရးစစ္စစ္ကို နအဖကတည္ေထာင္ႏိုင္မွာမဟုတ္တဲ့ အတြက္ပဲ။ ပြင့္လင္းတဲ့စီးပြားေရးဆိုတာလဲ နအဖ အခ်ဳပ္ခ်ာအာဏာနဲ႔ အာဏာရွင္စနစ္ကို သက္ဆိုးရွည္ေစမဲ့ တစိတ္တပိုင္းသာပြင့္လင္းတဲ့ စီးပြားေရးမ်ိဳးျဖစ္ဖို႔ နအဖမွာ အစီအမံရွိတယ္ဆိုတာပဲဗ်။
ေမး - ဥပေဒေၾကာင္းအရ ျပည္သူလူထုဘက္မွာ ခိုင္မာတဲ့ ရပ္တည္ေပးမႈကို ဘယ္မွာရႏိုင္မလဲဗ်။
ေျဖ - ဒီမိုကေရစီအင္အားစုမ်ားအေနနဲ႔ ဥပေဒေရးရာမွာ ခိုင္မာတဲ့ အကာအကြယ္ ဖန္တီးႏိုင္စြမ္း အခုအခ်ိန္မွာ မရွိတာကို ကၽြန္ေတာ္ေထာက္ျပလိုတယ္ဗ်။ အရင္တုန္းကလဲ ေျပာဖူးပါတယ္ ဥပေဒနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ျပည္သူလူထုကို အေျမင္က်ယ္ေအာင္လုပ္ေပးဖို႔လိုတယ္။ ရွိသမွ်တတ္ႏိုင္သမွ် ဥပေဒဆိုင္ရာ အင္အားစုေတြေပါင္းၿပီး ျပည္သူလူထုအေပၚမွာ က်ဴးလြန္ေနတာေတြကို ကာကြယ္၊ အသိေပး၊ နားလည္၊ စည္းရံုးဖို႔လိုတယ္ ဆိုတာေလ။ အလုပ္သမား သမဂၢေတြဘာေတြ ေပၚေပါက္လာဖို႔ ILO တို႔ဘာတို႔နဲ႔ နအဖကို ဖိအားေပးလုပ္ဖို႔ ႀကိဳးစားတာေအာင္ျဖင္ေအာင္ ဆက္လက္တြန္းအားေပးဖို႔လိုတယ္ဗ်။ Forced labor ဟာ ေကာင္းမြန္တဲ့ အေၾကာင္းျပခ်က္ပဲ။ ျပည္တြင္းမွာစည္လံုးရွိဖို႔ ပထမဦးဆံုးလိုအပ္တယ္ဗ်။ ေနာက္ၿပီး ထိပ္တိုင္ရင္ဆိုင္ဖို႔ ဆိုတာရယ္၊ ေတြ႕ဆံုေဆြးေႏြးဖို႔ ဆိုတာရယ္ ၂ခုစလံုးကို မလိုလားေၾကာက္ရြံေနတဲ့ စစ္ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေတြကို ထိပ္တိုက္ရင္ဆိုင္ ဒါမွာမဟုတ္ ေတြ႕ဆံုေဆြးေႏြး တစ္ခုကို အတင္းအက်ပ္ေရြးေစျခင္းဟာလဲ လိုအပ္တဲ့ အခ်က္တခုပဲျဖစ္တယ္။ ပထမနည္းလမ္းကို အသံုးျပဳဖို႔ဆိုရင္ ႏိုင္ငံတကာ အသိုင္းအဝိုင္းက ဒီထက္ကို ပိုမိုထိေရာက္တဲ့ ေထာက္ပံကူညီမ်ိဳး မျဖစ္မေနလိုအပ္တယ္ဗ်။ အဲဒါေတြအားလံုးဟာ တစ္ခုနဲ႔ တစ္ခု ဆက္စပ္ေနတဲ့ chain actions ျဖစ္ေနျပန္တယ္။ ခင္ဗ်ားတို႔ လုပ္ႏိုင္တဲ့ အတိုင္းအတာ တစ္ခုကေတာ့ ဒီ နအဖရဲ႕ က်ဴးလြန္မႈကို စုစည္း (consolidate) လုပ္ၿပီး ႏိုင္ငံတကာမွာ သိသာေအာင္တင္ျပရမယ္။ ရာဇဝတ္မႈေတြကို crime against humanity ေခါင္းစဥ္ေအာက္မွာစုစည္းၿပီး ႏိုင္ငံတကာရဲ့ ခိုင္မာတဲ့ေထာက္ပံမႈနဲ႔ ျပည္တြင္းစုစည္း ညီညြတ္မႈ ပူးေပါင္းကာ ေတြ႕ဆံုေဆြးေႏြး (သို႔) ထိပ္တိုင္ရင္ဆိုင္ လမ္းကို ေရြးေစခ်င္းဟာ မဟာဗ်ဴဟာနည္းလမ္းပါပဲ။ နအဖက ျပည္တြင္းစုစည္းညီညြတ္မႈ ကြဲျပားသြားေရးလုပ္ေဆာင္လာႏိုင္တာကို သတိရွိရမယ္ဗ်။ ၾကည့္ရတာ နအဖမွာ ျပည္တြင္းစုစည္းမႈကို ၿဖိဳခြဲပစ္ဖို႔ ဘ႑ာေရးအရ ေတာင့္ေတာင့္တင္းရွိမေနေတာ့ဘူးလို႔ မွန္းရတာပဲဗ်ာ။ အေၾကာင္းထူးတာေလးေတြ ရွိရင္ ခင္ဗ်ားကို ေျပာလိုက္ပါမယ္။
ေမး - လူထုလႈပ္ရွားမႈကို တန္ျပန္ႏွိမ္နင္းတဲ့ နည္းလမ္းမ်ားနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး အခုခင္ဗ်ား ရွင္းျပသြားတဲ့ အခ်က္အလက္ေလးေတြက ကၽြန္ေတာ္တို႔ အတြက္ ေတာ္ေတာ္အသံုးဝင္တယ္ဗ်ာ။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ အေနနဲ႔ ဒီလို အသံုးဝင္တဲ့ အခ်က္အလက္ေတြမ်ားမ်ား လိုအပ္တယ္ဗ်။ ကဲ အခုဆက္ၿပီး နအဖ အရာရွိမ်ား အေနနဲ႔ စစ္ခံုရံုးတို႔၊ ႏိုင္ငံတကာ စစ္ခံုရံုးတို႔ကို ေၾကာက္ရတာနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး နဲနဲေလး ေဆြးေႏြးလိုတယ္ဗ်။ နအဖ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေတြဟာ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ စစ္ခံုရံုးတို႔ ဘာတို႔ကို တကယ္ပဲ ေၾကာက္သလား ဒါမွမဟုတ္ သူတို႔အေပၚမွာ fair play လို႔ေခၚတဲ့ ရိုးရိုးသာမာန္ အတိုက္အခံလုပ္တာကိုပဲ လိုခ်င္လို႔ အတင္းကာကြယ္ေနတာလား ဆိုတာ သိခ်င္တယ္ဗ်ာ။
ေျဖ - အလြန္တရာမွ ရွင္းလင္းၿပီး ျမင္သာတဲ့ အခ်က္ပဲလို႔ ကၽြန္ေတာ္ ေျပာမယ္ဗ်ာ။ နအဖ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေတြမွာ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာတရားရံုးတို႔ စစ္ခံုရံုးတို႔ အေၾကာင္းသိပ္နားလည္ၿပီး ေၾကာက္ရမဲ့လူဆိုတာ မရွိဘူးဗ်။ ဒါေတြဟာ ဗိုလ္သန္းေရႊရဲ႕ စနက္ေတြသာျဖစ္တယ္။ မင္းတို႔ကို စစ္ခံုရံုးပို႔ရင္ဘာျဖစ္မယ္ ညာျဖစ္မယ္နဲ႔ ေျခာက္ၿပီးထားတဲ့ အတြက္ နအဖဗိုလ္ခ်ဳပ္ေတြဟာ စစ္ခံုရံုးအသံၾကားရင္ ဖ်ားေနရတဲ့ ဘဝကို ေရာက္ေနၾကတာပဲျဖစ္တယ္။ တကယ္ေျပာရမယ္ဆိုရင္လဲ ဗိုလ္သန္းေရႊဟာ ဒီလို ဥပေဒမဲ့ လုပ္ရပ္ေတြကို က်ဴးလြန္ဖို႔ ကန္လန္႔ကာေနာက္ကေန အမိန္႔ေပးေစခိုင္းေနတာေတာင္မွ တာဝန္ယူရဲတဲ့ သတၱိမရွိပဲ အေကာင္အထည္ေဖာ္ေဆာင္ရြက္တဲ့ နအဖ ဗိုလ္ခ်ဳပ္မ်ားကိုသာ လူပံုအလယ္မွာ ရာဇဝတ္ေကာင္မ်ားအသြင္ ဖန္တီးေနတာကို ၾကည့္ျခင္းအားျဖင့္ သူဟာ သူ႔ရဲ႕ႀကီးမားတဲ့ ရာဇဝတ္မႈေတြကို ေဖးမေပးမဲ့ လူမိုက္မ်ားေမြးလိုတဲ့ စိတ္ရွိတာကို ေတြ႕ရတယ္။ အဲဒီလိုလူမိုက္ေမြးတဲ့ အလုပ္မ်ိဳးလုပ္မွလဲ သူ႕ကိုယ္သူကာကြယ္ႏိုင္မွာမို႔ မာဖီးယားရုပ္ရွင္ကားမ်ားထဲကလို မိုက္ရဲရိုက္ရဲ ဥပေဒမဲ့လုပ္ရပ္ကို ရဲရဲတင္းလုပ္ေအာင္ ေအာက္က ဗိုလ္ခ်ုဳပ္ေတြကို ေျမာက္ေပးတာပဲဗ်။ ေနာက္ၿပီး စစ္ခံုရံုးတို႔ ဘာတို႔ကို ေၾကာက္ေအာင္ ေျခာက္ထားတာလဲ ကနဦး အစက ဗိုလ္သန္းေရႊကလို႔ ေျပာရမွာပါပဲ။ ဒီလို လုပ္ထားျခင္းျဖင့္ ေတြ႕ဆံုေဆြးေႏြးေရးတို႔၊ ဒီမိုကေရစီထြန္းကားေရးတို႔မွာ နအဖဗိုလ္ခ်ဳပ္မ်ား စိတ္မလည္လာေစေရး အတြက္ပဲျဖစ္တယ္ဗ်။ ေအာက္မွာရွိတဲ့ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေတြကိုေတာ့ စစ္ခံုရံုး အပို႔ခံရမဲ့ ဥပေဒမဲ့ လုပ္ရပ္ေတြကို ထပ္ခါထပ္ခါက်ဴးလြန္ေစၿပီး ကိုယ္ကိုတိုင္ကေတာ့ ဂရုဏာတရားႀကီးမားေလဟန္ မီဒီယာေတြမွာ သတင္းလႊင့္ေစတာကို ၾကည့္ျခင္းအားျဖင့္ နအဖဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီးမ်ား အေနနဲ႔ ဗိုလ္သန္းေရႊ သရုပ္ကို မွန္ကန္စြာ သေဘာေပါက္သင့္တာ ၾကာၿပီခင္ဗ်။ တကယ္တမ္းက အတြင္းထဲမွာ ျဖစ္ေနတာက ဗိုလ္သန္းေရႊဟာ သူ႕ကိုယ္သူ ေခါင္းကိုင္ဆရာႀကီး (godfather) လိုျပဳက်င့္ေနတာ။
ေမး - ဒါျဖင့္ စစ္ခံုရံုးတို႔ဘာတို႔ဟာ နအဖဗိုလ္ခ်ဳပ္မ်ားကို ၿခိမ္းေျခာက္ႏိုင္တဲ့ အရာတခုလို ဆိုလိုတာေပါ့။
ေျဖ - ကၽြန္ေတာ္အေနနဲ႔ကေတာ့ ဒီဟာေတြကို ေခတၱခဏ ေမ့ထားရင္ေကာင္းမယ္လို႔ ထင္တယ္။ ဒီမိုကေရစီအေရးလႈပ္ရွားမႈမွာ ဒီဟာက ဘာမွအေထာက္အကူ ျဖစ္ေစမွာ မဟုတ္ဖူးဗ်။ ဥပေဒအရ က်ဴးလြန္ထားတဲ့ ျပစ္မႈေတြကို လက္ငင္းကာလမွာ ရင္ဆိုင္ေနတာေတြကိုပဲ အာရံုစိုက္ရင္ေကာင္းမယ္လို႔ ကၽြန္ေတာ္ထင္တယ္။ အတင္းအဓမၼ လုပ္အားေပးေစခိုင္းတာ (Forced labor)တို႔၊ အရြယ္မေရာက္ေသးတဲ့ လူမမယ္ ကေလးေတြကို စစ္ထဲမွာ အဓမၼ လိုက္ေစတာ (child soldier)တို႔မွာ ပဲ ဥပေဒေၾကာင္းအရ နအဖကို ရင္ဆိုင္သင့္တယ္ဗ်။ ဒီဟာကို က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ ျဖစ္လာေအာင္ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ အသင္းအဖြဲ႕မ်ားနဲ႔ ဒီမိုကေရစီေရးရာ လႈပ္ရွားသူတိုင္းက ေထာက္ပံကူညီ အားေပးဖို႔ အထူးလိုအပ္တယ္ဗ်။ စစ္ခံုရံုးတို႔ ဘာတို႔ ဆိုတဲ့ၿခိမ္းေျခာက္မႈမ်ိဳးကေတာ့ နအဖ ဗိုလ္ခ်ဳပ္မ်ားကို ေနာက္ထပ္စစ္ရာဇဝတ္မႈေတြ ပိုမိုက်ဴးလြန္မလာေအာင္ တားဆီးဖို႔၊ ဗိုလ္သန္းေရႊရဲ႕ မိုက္သထက္မိုက္တဲ့ မိုက္ဇာတ္ထဲမွာ ဆက္မက, ဖို႔အတြက္ စိတ္ဓာတ္ဆိုင္ရာ စစ္ဆင္ေရးလက္နက္တခု ေလာက္ပဲ သေဘာထားဖို႔ေကာင္းတယ္လို႔ ကၽြန္ေတာ္ျမင္တယ္။
ေမး - သာမာန္ရိုးရိုး ရာဇဝတ္မႈက်ဴးလြန္တာေတြ၊ လူအခြင့္အေရးခ်ိဳးေဖာက္ခံရတာေတြနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ဥပေဒေၾကာင္းအရ နအဖကို ရင္ဆိုင္ေနတာေလးေတြက နအဖကို စိတ္အေႏွာင့္အယွက္ျဖစ္ေစတာက လြဲၿပီး ဒီထက္ထိေရာက္လာေအာင္ လုပ္ႏိုင္ပါ့မလား။
ေျဖ - ခင္ဗ်ားက ဇြတ္အတင္း ဆက္ေမးေနေတာ့လဲ က်ဳပ္ကေျဖရေတာ့မွာေပါ့ေလ။ လူ႕အခြင့္အေရးခ်ိဳးေဖာက္ခံရတာေတြ၊ နအဖရဲ႕ ဥပေဒမဲ့ လုပ္ရပ္ေတြေၾကာင့္ ထိခိုက္ရတာေတြ (အတင္းအဓမၼ ေနရာေရႊ႕ခိုင္းၿပီး ထိုက္သင့္တဲ့ ေလွ်ာ္ေၾကးမရတာတို႔၊ အဓမၼလယ္ေျမသိမ္းခံရတာ၊ ျပည္သူလူထုရဲ႕ အသက္အိုးအိမ္စည္းစိမ္ေတြကို ၿခိမ္းေျခာက္တာ ရန္ျပဳတာ (မီးရွိဳ႕တာမ်ိဳးေတြလဲပါတာေပါ့ဗ်ာ)၊ အဲဒါေတြကို ဥပေဒေၾကာင္း အရ နအဖကို ရင္ဆိုင္ဖို႔ ခိုင္မာၿပီး ေတာင့္တင္းတဲ့ ေက်ာေထာက္ေနာက္ခံ အဖြဲ႕ ျပည္သူလူထုမွာ မရွိဘူးဗ်။ အမ်ိဳးသားစည္းလံုးေရးလို႔ အခုေျပာေနတဲ့ကိစၥကလည္း ဒီလိုကိစၥမ်ိဳးမွာ ခ်က္ခ်င္း လက္ဖမိုးကေန လက္ဖဝါးျဖစ္ေအာင္ တတ္ႏိုင္မွာမဟုတ္ဖူးဆိုတာ နအဖဗိုလ္ခ်ဳပ္မ်ားနဲ႔ စီးပြားေရးအရ ပလဲနံပသင့္ေနတဲ့ အဓမၼဝါဒီ ဝိသမေလာဘသားမ်ားက သိရွိေနၾကတာေၾကာင့္ အခုဆို ႏိုင္ငံတလႊားမွာ က်ဴးလြန္မႈေတြဟာ တိတ္တိတ္ဆိုတာေတာင္မရွိေတာ့ပဲ ေျဗာင္က်က်လြန္က်ဴးေနက်တာကို ေတြ႕ရမွာေပါ့။ ဒါေပမဲ့ နအဖ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေတြ ေၾကာက္တာဟာဆိုတာေတာ့ ရွိေသးတာေပါ့ဗ်ာ။ ညီညြတ္ၿပီး အခ်ိန္ၾကာၾကာေတာင့္ခံထားႏိုင္တဲ့ လူထုအံုႂကြမႈမ်ိဳးနဲ႔၊ စစ္ခံုရံုးဆိုတာကိုေတာ့ နအဖ ဗိုလ္ခ်ဳပ္မ်ား အလြန္ေၾကာက္ၾကတာကို ကၽြန္ေတာ္က ကိုယ္တိုင္ကိုယ္က် သိထားရတယ္ဗ်။ ေနာက္ၿပီး အခုအခ်ိန္မွာ နအဖဗိုလ္ခ်ဳပ္ေတြဟာ စီးပြားေရးမွာ လက္ဝါးႀကီးအုပ္ဖို႔ ဂမူးရွဴးထိုး ႀကိဳးစားလာတာ ခင္ဗ်ားသတိထားမိမွာေပါ့။ ႏိုင္ငံေရးအရ ၂၀၁၀ ေရြးေကာက္ပြဲဟာ ေျမပံုဆြဲထားရလို႔သာ လုပ္ရတယ္ ထင္သလို အေျခအေနမေကာင္းမွန္းသိလာတဲ့အခါ ႀကံဖြံနာမည္ကို အသံုးခ်ၿပီးတမ်ိဳး၊ ေအာက္က ဗိုလ္ခ်ဳပ္မ်ား၊ ဝန္ႀကီးမ်ားကို နာမည္ခံခိုင္းၿပီးတမ်ိဳး နအဖ ထိပ္ပိုုင္းေခါင္းေဆာင္ေတြက ဓနဥစၥာကို အလံုးအရင္း သိမ္းပိုက္ဖို႔လုပ္လာတာ၊ ဒါအေၾကာင္းရွိတယ္ခင္ဗ်ား။ ႏိုင္ငံတကာရဲ႕ စီးပြားေရးပိတ္ဆို႔မႈ ဖိအားဟာ ေတာ္ေတာ့ကို ႀကီးမားလာတာ နအဖ စီးပြားေရး အသိုင္အဝိုင္း (ေတဇလို လူမ်ိဳးကစၿပီး ေအာက္လူမ်ား)မွာ က်ပ္တည္းလာတယ္ဗ်။ ဆိုလိုခ်င္တာကေတာ့ ဘိန္းစိုက္ပ်ိဳးမႈေတြကို တိုးတက္လာေအာင္လုပ္မယ္၊ ျပည္သူလူထုရဲ႕ စည္းစိမ္ဥစၥာေတြ အဓမၼ ၿခိမ္းေျခာက္ခံလာရမယ္၊ တတ္ႏိုင္ရင္ ႏ်ဴကလီးယားဒံုးပ်ံေတြ ထုပ္လုပ္တပ္ဆင္ေနပါတယ္၊ ဒီ မက္ေဆ့ ေတြကို ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္၊ အေမရိကန္အပါအဝင္ အေမာက္ႏိုင္ငံအစိုးရမ်ား၊ ဒီမိုကေရစီအင္အားစုမ်ားကို ေပးျခင္းအားျဖင့္ နအဖဟာ ဘာကို လိုခ်င္ေနတယ္ဆိုတာကို ခင္ဗ်ား ရိပ္စားမိေလာက္ေရာေပါ့။
ေမး - စီးပြားေရး ပိတ္ဆို႔မႈေတြကို ရပ္တန္႔ေစခ်င္တယ္။
ေျဖ - ဒါတင္ဘယ္ကမလဲဗ်ာ။ ဗို္လ္သန္းေရႊက စစ္တပ္ကိုေရာ ပါလီမန္ကိုေရာ အုပ္စီးထားႏိုင္မဲ့ ႏိုင္ငံအစိုးရသစ္ (အဲဒီ အစိုးရဖြဲ႕စည္းပံု အေသးစိတ္ကိုေတာ့ ကၽြန္ေတာ္စံုစမ္းေလ့လာေနဆဲပဲဗ် တိတိက်က် မေျပာႏိုင္ေသးဘူး) ကို ႏိုင္ငံတကာ အသိုင္းအဝိုင္းက လက္ခံအသိအမွတ္ျပဳဖို႔ အထိပါရည္ရြယ္တယ္ဗ်။
ေမး - ဒါေပမဲ့ ဒါေတြက ခင္ဗ်ားေျပာသလို မက္ေဆ့ျဖစ္ေနရံု႕တင္မကပဲ ျပည္သူလူထုရဲ႕ အသက္အိုးအိမ္စည္းစိမ္ကို အမွန္တကယ္ၿခိမ္းေျခာက္ေနတာၾကေတာ့ေရာ ခင္ဗ်ားဒါကို ဘယ္လိုေျပာမလဲ။
ေျဖ - ကၽြန္ေတာခင္ဗ်ားကို ေျပာၿပီးၿပီေလ ကၽြန္ေတာ္တို႔၊ ခင္ဗ်ားတို႔မွာ ဥပေဒေၾကာင္းအရ ခိုင္မာစြာ ရင္ဆိုင္ႏိုင္တဲ့ အားမရွိေသးဘူး။ နအဖက ဒါကို အခြင့္ေကာင္းယူေနတာျဖစ္တယ္။ ေနာက္ၿပီး စီးပြားေရးအရ လက္ဝါးႀကီးအုပ္ဖို႔ႀကိဳးစားတာကလဲ နအဖမွာ လႈပ္ခပ္မႈေတြရွိတယ္ ျပည္တြင္းမၿငိမ္မသက္မႈေတြ ျဖစ္လာရင္ ႏိုင္ငံရပ္ျခားမွာ ထိန္းခ်ဳပ္ခံထားရတဲ့ ထိန္းခ်ဳပ္ခံရဖို႔ အလားအလာရွိတဲ့ ပိုင္ဆိုင္မႈေတြ ရင္းစားျပန္ရဖို႔နဲ႔ တျခားေနရာတခုမွာ ဣေျႏၵရရ ေနႏိုင္ဖို႔ရည္ရြယ္ရင္းလည္းျဖစ္တယ္ဗ်။
ေမး - ခင္ဗ်ားေျပာသလို စီးပြားေရးပိတ္ဆို႔မႈေတြ ရုပ္သိမ္းဖို႔ နအဖက လိုလားတယ္။ ဒါေပမဲ့ စီးပြားေရး ပြင့္လင္းလာရင္ေကာ နအဖက ခုလို လက္ဝါးႀကီး အုပ္ဗိုလ္က်ထားမယ္ဆိုရင္ေကာ ျပည္သူလူထုက လြပ္လပ္စြာ စီးပြားရွာႏိုင္ပါ့မလား။ အဲဒါက နအဖကို ျမင္းခ်ိဳတပ္ေပးသလို ပိုအားေကာင္းလာေစႏိုင္တာေရာ မျဖစ္ႏိုင္ဘူးလား။
ေျဖ - အမ်ားႀကီး ျဖစ္လာႏိုင္စရာ အလားအလာရွိတာေပါ့ဗ်ာ။ စီးပြားေရးပိတ္ဆို႔မႈေတြ ရပ္တန္႔သြားရင္ အခုခ်ိဳေသြးထားတဲ့ နအဖနဲ႔ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းရွင္ တသိုက္အတြက္ပဲ အက်ိဳးအျမတ္ျဖစ္မဲ့ အေျခအေနမ်ိဳးဖန္တီးယူၾကမွာ ဥပေဒေဘာင္အတြင္းကေရာ အျပင္ကေရာပါေပါ့၊ ဒါေပမဲ့ ဒီလို အခိ်န္မ်ိဳးမွာ အဓိကၾကတဲ့၊ ျပည္သူလူထုကို အက်ိဳးျပဳေစမဲ့ ႏိုင္ငံျခားရင္းႏွီးျမဳပ္ႏွံမႈတို႔ စင္ကာပူတို႔၊ ထိုင္းႏိုင္ငံတို႔မွာလို႔ ရႏိုင္မွာမဟုတ္ဖူး။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ ႏိုင္ငံေရးတည္ၿငိမ္မႈ၊ ရာဇဝတ္မႈနဲ႔ ခ်စားမႈကင္းစင္တဲ့ စီးပြားေရးစစ္စစ္ကို နအဖကတည္ေထာင္ႏိုင္မွာမဟုတ္တဲ့ အတြက္ပဲ။ ပြင့္လင္းတဲ့စီးပြားေရးဆိုတာလဲ နအဖ အခ်ဳပ္ခ်ာအာဏာနဲ႔ အာဏာရွင္စနစ္ကို သက္ဆိုးရွည္ေစမဲ့ တစိတ္တပိုင္းသာပြင့္လင္းတဲ့ စီးပြားေရးမ်ိဳးျဖစ္ဖို႔ နအဖမွာ အစီအမံရွိတယ္ဆိုတာပဲဗ်။
ေမး - ဥပေဒေၾကာင္းအရ ျပည္သူလူထုဘက္မွာ ခိုင္မာတဲ့ ရပ္တည္ေပးမႈကို ဘယ္မွာရႏိုင္မလဲဗ်။
ေျဖ - ဒီမိုကေရစီအင္အားစုမ်ားအေနနဲ႔ ဥပေဒေရးရာမွာ ခိုင္မာတဲ့ အကာအကြယ္ ဖန္တီးႏိုင္စြမ္း အခုအခ်ိန္မွာ မရွိတာကို ကၽြန္ေတာ္ေထာက္ျပလိုတယ္ဗ်။ အရင္တုန္းကလဲ ေျပာဖူးပါတယ္ ဥပေဒနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ျပည္သူလူထုကို အေျမင္က်ယ္ေအာင္လုပ္ေပးဖို႔လိုတယ္။ ရွိသမွ်တတ္ႏိုင္သမွ် ဥပေဒဆိုင္ရာ အင္အားစုေတြေပါင္းၿပီး ျပည္သူလူထုအေပၚမွာ က်ဴးလြန္ေနတာေတြကို ကာကြယ္၊ အသိေပး၊ နားလည္၊ စည္းရံုးဖို႔လိုတယ္ ဆိုတာေလ။ အလုပ္သမား သမဂၢေတြဘာေတြ ေပၚေပါက္လာဖို႔ ILO တို႔ဘာတို႔နဲ႔ နအဖကို ဖိအားေပးလုပ္ဖို႔ ႀကိဳးစားတာေအာင္ျဖင္ေအာင္ ဆက္လက္တြန္းအားေပးဖို႔လိုတယ္ဗ်။ Forced labor ဟာ ေကာင္းမြန္တဲ့ အေၾကာင္းျပခ်က္ပဲ။ ျပည္တြင္းမွာစည္လံုးရွိဖို႔ ပထမဦးဆံုးလိုအပ္တယ္ဗ်။ ေနာက္ၿပီး ထိပ္တိုင္ရင္ဆိုင္ဖို႔ ဆိုတာရယ္၊ ေတြ႕ဆံုေဆြးေႏြးဖို႔ ဆိုတာရယ္ ၂ခုစလံုးကို မလိုလားေၾကာက္ရြံေနတဲ့ စစ္ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေတြကို ထိပ္တိုက္ရင္ဆိုင္ ဒါမွာမဟုတ္ ေတြ႕ဆံုေဆြးေႏြး တစ္ခုကို အတင္းအက်ပ္ေရြးေစျခင္းဟာလဲ လိုအပ္တဲ့ အခ်က္တခုပဲျဖစ္တယ္။ ပထမနည္းလမ္းကို အသံုးျပဳဖို႔ဆိုရင္ ႏိုင္ငံတကာ အသိုင္းအဝိုင္းက ဒီထက္ကို ပိုမိုထိေရာက္တဲ့ ေထာက္ပံကူညီမ်ိဳး မျဖစ္မေနလိုအပ္တယ္ဗ်။ အဲဒါေတြအားလံုးဟာ တစ္ခုနဲ႔ တစ္ခု ဆက္စပ္ေနတဲ့ chain actions ျဖစ္ေနျပန္တယ္။ ခင္ဗ်ားတို႔ လုပ္ႏိုင္တဲ့ အတိုင္းအတာ တစ္ခုကေတာ့ ဒီ နအဖရဲ႕ က်ဴးလြန္မႈကို စုစည္း (consolidate) လုပ္ၿပီး ႏိုင္ငံတကာမွာ သိသာေအာင္တင္ျပရမယ္။ ရာဇဝတ္မႈေတြကို crime against humanity ေခါင္းစဥ္ေအာက္မွာစုစည္းၿပီး ႏိုင္ငံတကာရဲ့ ခိုင္မာတဲ့ေထာက္ပံမႈနဲ႔ ျပည္တြင္းစုစည္း ညီညြတ္မႈ ပူးေပါင္းကာ ေတြ႕ဆံုေဆြးေႏြး (သို႔) ထိပ္တိုင္ရင္ဆိုင္ လမ္းကို ေရြးေစခ်င္းဟာ မဟာဗ်ဴဟာနည္းလမ္းပါပဲ။ နအဖက ျပည္တြင္းစုစည္းညီညြတ္မႈ ကြဲျပားသြားေရးလုပ္ေဆာင္လာႏိုင္တာကို သတိရွိရမယ္ဗ်။ ၾကည့္ရတာ နအဖမွာ ျပည္တြင္းစုစည္းမႈကို ၿဖိဳခြဲပစ္ဖို႔ ဘ႑ာေရးအရ ေတာင့္ေတာင့္တင္းရွိမေနေတာ့ဘူးလို႔ မွန္းရတာပဲဗ်ာ။ အေၾကာင္းထူးတာေလးေတြ ရွိရင္ ခင္ဗ်ားကို ေျပာလိုက္ပါမယ္။
